Ադրբեջանի նախագահը հաստատել է 2017 թ. բյուջեն. մոտ 700 մլն դոլար կուղղվի զենքի գնումներին

Դեկտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի նախագահը հաստատել է 2017 թ. բյուջեի նախագիծը, որով ռազմական ոլորտին հատկացվում է շուրջ 2,6 մլրդ մանաթ (~1.5 մլրդ դոլար), այդ թվում՝ 1,25 մլրդ մանաթը (~700 մլն դոլար) հատկացվում է «հատուկ պաշտպանական նշանակության նախագծերին և միջոցառումներին»: 

Պաշտպանական ոլորտին հատկացվող գումարը ընթացիկ տարվա բյուջեից ավել է մոտ 413 մլն մանաթով (~60 մլն դոլար*):

* Հաշվարկվել է ընթացիկ տարվա բյուջեն ընդունման օրվա (05.03.16 թ.) դոլարային փոխարժեքով և 2017 թ. բյուջեի ընդունման՝ 27.12.2016 թ. դոլարային փոխարժեքով հատկացումների տարբերությունը: Ըստ այդմ՝ նույնիսկ մանաթով 413 մլն մանաթ աճելու պարագայում՝ մանաթի արժեզրկման հետևանքով դոլարային փոխարժեքով տարբերությունը անհամեմատ ցածր է:

Լրացում. Հոդվածում հաշվարկվել էր միայն Ադրբեջանի բյուջեով պաշտպանության նախարարությանը, պետական սհամանապահ ծառայությանը, ինչպես նաև ռազմարդյունաբերության նախարարությանը և ռազմական գնումներին հատկացվող գումարները: Այս բոլոր ներառվում են «պաշտպանություն» ենթակետում, սակայն պետք է նշել, որ բյուջեի այլ ենթակետերով հատկացումներ են նախատեսվում նաև այլ ռազմականացված կառույցների, որոնք ևս կարող են ներգրավվել «Ադրբեջանի սահմանների պաշտպանությանը»:

Մասնավորապես՝ ներքին զորքերի ծախսերը նախատեսվում են շուրջ 152,5 մլն մանաթի չափով (~83 մլն դոլար): Շուրջ 80 մլն մանաթ (~44 մլն դոլար) հատկացվում է արդարադատության նախարարության քրեակատարողական վարչությանը, որի կազմում կա ռազմականացված ստորաբաժանում*: Նմանապես շուրջ 88 մլն մանաթ հատկացվում է պետական պահպանության հատուկ ծառայությանը:

Շուրջ 170 մլն մանաթ տրամադրվում է արտակարգ իրավիճակների նախարարությանը*, որի կազմում ևս ռազմականացված ստորաբաժանումներ կան: 10-ական մլն մանաթ էլ հատկացվելու է ռազմական ոստիկանությանը և դատախազությանը: Այսպիսով՝ բացի զուտ ռազմական բյուջեից, ռազմական նշանակության այլ կառույցներին հատկացվում է ևս շուրջ 260 մլն մանաթ, ինչպես նաև արտակարգ իրավիճակների նախախարությանն ու ԱՆ քրեակատարողական վարչությանը հատկացվող շուրջ 250 մլն մանաթի մի մասը*:

*Այս կառույցների միայն զինված ստորաբաժանումներին հատկացվող գումարի չափը հայտնի չէ: Ըստ այդմ՝ հստակ հնարավոր չէ որոշել ռազմական հատկացումների չափը:

Չնայած որ պաշտպանական ոլորտին հատկացվող ընդհանուր բյուջեում կտրուկ փոփոխություններ չեն նախատեսվում, սակայն ենթակետային հատկացումներում զգալի տեղաշարժեր են եղել: Մասնավորապես՝ շուրջ 845 մլն մանաթով նվազում է «պաշտպանական ուժեր» ենթակետով հատկացվող գումարը:

Հանվել է երկու ենթակետ, որոնցով 2016 թ. շուրջ 410 մլն մանաթ էր հատկացվել «պաշտպանական ոլորտում նյութատեխնիկական ապահովման ամրապնդման» (340 մլն) և աշխաավարձային համակարգի կատարելագործման (70 մլն) համար: 70 մլն մանաթով նվազել է պետական սահմանապահ ծառայությանը, իսկ 360 մլն մանաթով՝ ՊՆ-ին հատկացվող գումարները: 

Դրանց հաշվին շուրջ 1 մլրդ 254 մլն մանաթով (712 մլն դոլար) ավելանում են «հատուկ պաշտպանական նշանակության նախագծերին և միջոցառումների ծախսեր» ենթակետով հատկացումները՝ ամենայն հավանակությամբ ռազմական նշանակության արտադրանքի գնումների համար: Նման ենթակետով հատկացումներ վերջին 10 տարիների ընթացքում առաջին անգամ են իրականացվում:

Ընդ որում նման վերաբաշխումը կատարվել է 2016 թ. սեպտեմբեր – նոյեմբեր ամիսների միջև ընկած ժամանակահատվածում: Սեպտեմբերին ներկայացվել էր ռազմական բյուջեի բավականին փոքր ծավալով տարբերակ, որը շուրջ 27,5 %-ով պակաս էր ընթացիկ բյուջեից: Սակայն արդեն նոյեմբերին ռազմական բյուջեն ավելացվեց՝ մեծամասամբ ի հաշիվ կրթության, սոցապահովման, մշակույթի:

Ադրբեջանի ռազմական բյուջեի բաշխումը ըստ ծառայությունների. մլն մանաթով (Ադրբեջանի նախագահի՝ 27.12.2016 թ. հրամանագրից):

1.2. ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ — 2,642
1.2.1 Պաշտպանական ուժեր — 1,270

• Պաշտպանության նախարարություն — 1,102
• Պետական սահմանապահ ծառայություն — 139
• Զորահավաքի և զորակոչի պետական ծառայություն — 21
• Պաշտպանական ոլորտում նյութատեխնիկական ապահովման ամրապնդում — 340 *
• Պաշտպանական ոլորտում պետբյուջեից ֆինանսավորվող կառույցների արտաբյուջետային ծախսեր — 7
• Պաշտպանական ոլորտում աշխատավարձային համակարգի կատարելագործում և այլ սոցիալական միջոցառումներ — 71 *

1.2.2 Ազգային անվտանգություն

• Պետանվտանգության կոմիտե — 93
• Արտաքին հետախուզական ծառայություն — 18
• Պաշտպանության և անվտանգության ոլորտում կիրառական հետազոտություններ — 2,6
• Պաշտպանական արդյունաբերության նախարարություն — 2,6

1.2.4 Այլ դասերին չպատկանող ծախսեր — 1 257

• Պաշտպանական արդյունաբերության նախարարություն — 3
• Հատուկ պաշտպանական նշանակության նախագծերին և միջոցառումներ իրականացում — 1 254 **

* Այն ծախսերն են, որոնք նախպատեսված եղել են 2016 թ. ռազմական բյուջեով, սակայն 2017 թ. բյուջեում տեղ չեն գտել:

** 2017 թ. պետբյուջեով ավելացված ենթակետ

Աղյուսակ. Ադրբեջանի ռազմական բյուջեն 2015–17 թթ., մլն մանաթով.

* 2015 թ. դեկտեմբերին հաստատվել էր բյուջեն՝ նավթի մեկ բարելը 90 ԱՄՆ դոլարի հաշվարկով, սակայն 2016 թ. սկզբին նավթի գնի կտրուկ անկումից հետո կատարվեց վերահաշվարկ: 2016 թ. փետրվարին բյուջեի վերանայված տարբերակում նավթի մեկ բարելի գինը հաշվել են 25 դոլարով:

** 2016 թ. սեպտեմբերին Ադրբեջանի ֆինանսների նախարարության հրապարակած նախագծի առաջին տարբերակում պաշտպանությանը նախատեսվում էր հատկացնել ընթացիկ՝ 2016 թ. բյուջեից 27.5%-ով պակաս գումար:

*** 2016 թ. դեկտեմբերին Ադրբեջանի նախագահը հաստատել է բյուջեի նոր տարբերակ, որտեղ պաշտպանության ծախսերը ավելացել են 63.5 %-ով։

Ինչի՞ն կարող են ուղղվել նոր ենթակետով հատկացվող գումարները.

«Հատուկ պաշտպանական նշանակության նախագծերին և միջոցառումներին» համար առանձնացվող հատկացումները, ամենայն հավանականությամբ, նախատեսված են նոր ռազմական գնումների համար:

2016 թ. ադրբեջանական լրատվամիջոցներից, համապատասխան պաշտոնյաների հայտարարություններից դատելով՝ ներկայում նման հատկացումները մասնավորապես կարող են ուղղվել երկու երկրների՝ Իսրայելի և Պակիստանի հետ ռազմական համագործակցության զարգացմանը: Սակայն այլ տարբերակները ևս չեն բացառվում, այդ թվում՝ այլ երկրներից զինտեխնիկայի ձեռքբերում, տեղում արտադրության, վերանորոգման կազմակերպում և այլն:

Իսրայելի դեպքում մասնավորապես հնարավոր ամեենախոշոր գնումներից շրջանառվում է «Երկաթե գմբեթ» հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերի հարցը: Սա տարվա ընթացիկ տարում արդեն բազմիցս քննարկվել է: Նախ և առաջ պետք է ընդգծել, որ անգամ այս համակարգերը ձեռք բերելու պարագայում Ադրբեջանը չի կարող դրանք օգտագործել «Իսկանդեր» օպերատիվ-մարտավարական հրթիռներ չեզոքացնելու համար: Այս մասին մանրամասն անդրադարձել ենք «Իսրայելական հրթիռները հարվածեցին հայկական լրատվադաշտին» վերտառությամբ հոդվածում: Ադրբեջան-Իսրայել ռազմատեխնիկական համագործակցությանը և նշված հարցերին առավել մանրամասն մոտ օրերս կանդրադառնանք առանձին հոդվածով:

Պակիստանի հետ հնարավոր համագործակցության մասին խոսակցություններ

2016 թ․ նոյեմբերի 2-ին Պակիստանի առևտրի ու պաշտպանական արդյունաբերության (ՊԱ) նախարարները հայտարարել էին առաջիկա 5 տարում Ադրբեջանի հետ առևտրաշրջանառության ծավալները 500 մլն դոլարի հասցնելու մասին: Բացի այդ, Պակիստանի ՊԱ նախարար Ռանա Թանվիր Հուսեյնը նշել էր, որ Ադրբեջանը հակված է Պակիստանից ներկրելու պաշտպանական նշանակության զինտեխնիկա և տեխնոլոգիաներ: Չի բացառվում, որ «Այլ դասերին չպատկանող ծախսեր» ենթակետով 700 մլն դոլար հատկացումների առնվազն մի մասը կարող է ուղղվել Ադրբեջանում պակիստանյան տեխնոլոգիաներով ռազմարդյունաբերական ծրագրերի իրագործմանը։

Այլ ծրագրեր

Վերջին ժամանակներում բաց աղբյուրներում խոսվել է Ադրբեջանում ռազմարդյունաբերական այլ ծրագրերի մասին ևս, որոնց համար նույնպես կարող են գումարներ հատկացվել վերոնշյալ 730 մլն դոլարից.

• Ռուսական «Մի» մակնիշի ուղղաթիռների վերանորոգման և արդիականացման, ինքնաթիռների հավաքման ռուս-ադրբեջանական համատեղ կենտրոններ;

Բնականաբար, չի կարելի բացառել նաև այլ ծրագրերի առկայությունը, որոնց մասին բաց աղբյուրներից առայժմ հայտնի չէ։