Razm.info-ի հարցերին պատասխանում է վերլուծաբան Արմեն Աղայանը։
Razm.info — Պարոն Աղայան, թե Հայաստանում, թե Ադրբեջանում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը դատապարտել է Սաֆարովին ներում շնորհելը: Դա կարո՞ղ է անդրադառնալ ՆԱՏՕ-ի և Ադրբեջանի հարաբերությունների վրա:
Արմեն Աղայան. Անկեղծ ասած, Ադրբեջանի և ՆԱՏՕ-ի հարաբերությունները կարծում եմ մեզ այնքան էլ հետաքրքիր պետք է չլինեն, ավելի հետաքրքիր են Հայաստանի և ՆԱՏՕ-ի հարաբերությունները:
Խնդիրն անգամ այդ դեպքը չէ, ընդամենը բացահայտվել են այն դժվարությունները, որ կարող ենք ունենալ ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում, երբ այդ համագործակցության մեջ առկա են թշնամի երկրներ, օրինակ՝ Ադրբեջանը կամ Թուրքիան, և մենք ստիպված ենք նրանց հետ ինչ-որ առաքելությունների, դասընթացների կամ խաղաղարար գործողությունների մասնակցել: Հարց է ծագում, թե ինչու պետք է Հայաստանը փաստացի վարձկաններ ուղարկի երկրներ, որտեղ ինքը որևէ շահ չունի, ասենք Իրաք, Աֆղանստան, Կոսովո։ Հետևաբար մենք վաղուց խնդիր ունենք վերաարժևորել ՆԱՏՕ-ի հետ մեր համագործակցությունը, այս վերջին իրադարձությունը ևս մեկ առիթ է, որ այդ հարցը հնչեղություն ստանա հայկական օրակարգում:
Ադրբեջանին ՆԱՏՕ-ն կարող է ձևական դիտողություններ անել, իր հիասթափությունը հայտնել, քննդատություն հնչեցնել, բայց դրանք գործնական ոչ մի ազդեցություն չեն ունենա, և Ադրբեջանը կշարունակի ՆԱՏՕ-ի հետ լիարժեք համագործակցել՝ ունենալով նաև այնպիսի միջնորդ երկիր, ինչպիսին Թուրքիան է:
Razm.info — Որքանով լուրջ, կարևոր գործընկերներ են Հայաստանն ու Ադրբեջանը ՆԱՏՕ-ի համար:
Ա. Ա. Իսկ որքանո՞վ է կարևոր և լուրջ գործընկեր ՆԱՏՕ-ն Հայաստանի համար: Այն, որ Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի համար ինչ-որ չափով գործընկեր է տեսնում ենք այն ծավալից, որով Հայաստանին ներգրավել են իրենց գործողություններին, բայց դա ՆԱՏՕ-ին է անհրաժեշտ, որպեսզի ցույց տա «միջազգային կոալիցիա» [Աֆղանստանում և Իրաքում]։ Սակայն արդյո՞ք դա Հայաստանին պետք է, արդյո՞ք ՆԱՏՕ-ն Հայաստանի համար լուրջ գործընկեր է: Արդյո՞ք ՆԱՏՕ-ն ինչ-որ ռազմական համագործակցություն է առաջարկել Հայաստանինին մեր անվտագության խնդիրները լուծելու համար: Միթե՞ մենք համագործակցում ենք ՆԱՏՕ-ի հետ։ Ի՞նչ է՝ մենք Թուրքիայի հե՞տ էլ ենք համագործակցում։
Ես կարծում եմ ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը Հայաստանիի համար ամենաանլուրջ քաղաքականությունն է, որը մենք 1991 թվականից ձևականորեն կամ իրապես որդեգրել ենք, և դրանից ժամ առաջ պետք է ձերբազատվել:
Հայաստանը կարող է ռազմական համագործակցություն ունենալ ՆԱՏՕ առանձին երկրների հետ, ինչպես, օրինակ՝ Հունաստանի, Ֆրանսիայի, Միացյալ Նահանգների: Սակայն նատօյական համագործակցություն, ՆԱՏՕ-ի ծրագրերում ներգրավվածություն Հայաստանին բացարձակապես պետք չէ։ Անգամ ՆԱՏՕ ռազմական խորհրդատվությունը, որ իրականցվում է վերջին շրջանում (և դա դրսևորվում է մեր պաշտպանական դոկտրիններում, անվտանգության դոկտրիններում), մեզ հարկավոր չեն. Այդ դոկտրիններն՝ այնքանով, որքանով դրանք ներկայացվում են մեր հանրությանը, ծիծաղելի են և չեն բխում մեր ազգային շահերից: Պետք է արձանագրել, որ ՆԱՏՕ-ն մեզ համար անլուրջ գործընկեր է: Իսկ Հայաստանն իր համար ինչ է, թող ինքը որոշի:
Razm.info — Ձեր կարծիքով, ՆԱՏՕ-ի նկատմամբ Հայաստանում հնչեցված դժգոհությունները կարո՞ղ են անդրադառնալ Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունների վրա, մասնավորապես, խաղաղապահ առաքելությունների վրա:
Ա. Ա. Ես շատ կուզենայի, որ խաղաղապահ առաքելություններին Հայաստանի մասնակցությունը դադարեցվեր և այսուհետև բացառվեր, բայց վստահ չեմ, որ մեր կառավարությունը պատրաստ է այդ քայլն անել։ Ամեն դեպքում ուրախ եմ, որ վերջին դեպքերի հետ կապված որոշ ճնշում կա կառավարության վրա՝ հանրային ճնշում, և գոնե այդ կերպ կառավարությունը իր նեղացածի կեցվածքով որոշ բաներ փորձում է ՆԱՏՕ-ին հասկացնել: Բայց դա խիստ անբավարար է: Կարծում եմ ճիշտ կլինի հետ կանչել բոլոր խաղաղապահ ստորաբաժանումները։
Հանուն արդարության ասեմ, որ ՀԱՊԿ-ի հետ մեր հարաբերությունները պետք է նույն սկզբունքով լինեն, ինչ ՆԱՏՕ-ի հետ:
Այսինքն. երանի Հայաստանը հնարավորություն ունենար համագործակցել ուղղակի Ռուսաստանի հետ և չանդամակցել ՀԱՊԿ-ին, որովհետև այնտեղ շատ երկրներ մեզ հետ ընդհանուր շահ չունեն:
Ցավալի է, որ նման երկրները երկկողմ հարաբերությունների փոխարեն ցանկանում են ռազմական դաշինքի իմիտացիա ստեղծել:
Իրականում ՀԱՊԿ ռազմական դաշինք որպես այդպիսին գոյություն չունի, ՆԱՏՕ-ն դեռ տրամաբանական է , բայց ՀԱՊԿ-ն ընդհանրապես անիմաստ է: