Հրադադարի խախտումը՝ որպես հոգեբանական գործողություն

Ամեն շաբաթ հայկական լրատվամիջոցներում հայտնվում են «Հրադադարի ռեժիմը խախտվել է NNN անգամ» կամ «NNNN կրակոց հայկական դիրքերի ուղղությամբ» վերնագրերով լուրեր, որոնք, բնականաբար, շատերին են անհանգստացնում, առավել ևս, երբ խոսվում է հազարավոր կրակոցների մասին։ Բայց ի՞նչ են նշանակում պաշտոնական հաղորդագրությունների այս թվերն իրականում։

Հրադադարի խախտումների լուսաբանումը հայկական լրատվամիջոցներում

Առաջինը՝ կրակոցների քանակը։ Նախ նշենք, որ գործնականում բավականին բարդ է հակառակորդի արձակած կրակոցների ստույգ թիվն իմանալ։ Կարելի է քիչ թե շատ ճշգրիտ հաշվարկ անել, եթե հակառակորդի կողմից ինչ-որ ֆիքսած ժամանակամիջոցում անդադար «աշխատել» է մեկ զինատեսակ, ասենք՝ НСВ տիպի խոշոր տրամաչափի գնդացիր։ Իմանալով այդ գնդացրի տեմպը (700–800 կրակոց րոպեում), ժապավենի տարողունակությունը (50 փամփուշտ) ու վերալիցքավորելու համար անհրաժեշտ ժամանակը, հնարավոր է հաշվել, թե որոշակի ժամանակամիջոցում անդադար կրակելու դեպքում առավելագույնը քանի կրակոց կարող է անել այդ զինատեսակը։

Իրական մարտական պայմաններում գնդացիրը նախ՝ հազվադեպ է անդադար կրակ վարում, երկրորդը՝ հաճախ միաժամանակ մի քանի զինատեսակ է «աշխատում». խոշոր և ստանդարտ տրամաչափի գնդացիրներ, ձեռքի գնդացիրներ և ավտոմատներ, դիպուկահար հրացաններ։ Այսպիսով՝ անկանոն հրաձգության դեպքում գործնականում գրեթե անհնարին (ու անիմաստ) է դառնում կրակոցների ճշգրիտ քանակը հաշվելը։ Այսինքն, պետք է հասկանալ, որ հաղորդագրություններում հայտնվող թվերը շատ դեպքերում բավականին մոտավոր են։

Երկրորդը՝ առանձին միջադեպերի լրջությունը. կարևոր է հասկանալ, թե նշված 1000-2000-3000 և այլն կրակոցները քանի միջադեպի ընթացքում են արձակվել։ Օրինակ՝ Արցախի ՊԲ ամենաթարմ հաղորդագրությունում ասվում է, որ մեկ շաբաթում հրադադարը խախտվել է ավելի քան 250 անգամ, արձակվել է 1300 կրակոց։

Այս հաղորդագրությունից շարքային ընթերցողի համար նախևառաջ պարզ չէ, թե ինչն է համարվում մեկ խախտում։ Ենթադրենք՝ նույն դիրքի ուղղությամբ մեկ ժամ ընդմիջումով երկու կրակահերթ է արձակվել։ Դա հաշվվում է մեկ թե՞ երկու միջադեպ։

Բացի այդ ներկայացված թվերը կարող են լրիվ տարբեր բաներ նշանակել, օրինակ՝ եղել են մեկ կամ մի քանի թեժ հրաձգություններ ու հարյուրավոր հատուկենտ կրակոցներ, կամ էլ որ երկարատև գնդակոծություն չի եղել, բայց եղել են բազմաթիվ առանձին կրակոցներ։

Եւս մեկ կարևոր հանգամանք. հաշվի առնելով ժամանակակից ինքնաձիգ զենքի կրակի տեմպը՝ պիտի հասկանանք, որ մի քանի փողով հնարավոր է րոպեների ընթացքում հարյուրավոր փամփուշտներ «վառել»։ Այսպիսով կրակոցների քանակը դեռ առանձնապես խոսուն չէ, եթե հայտնի չէ, թե ինչ պայմաններում է տեղի ունեցել հրադադարի ամեն մի խախտումը, ինչքան է տևել հրաձգությունը և ինչ տեմպով, քանի զենք է օգտագործվել։

Վերջերս Ֆեյսբուքում այսպիսի հարցադրման հանդիպեցի. ադրբեջանցիների անընդհատ կրակոցները արդյո՞ք իրենց կողմից ռազմամթերքն անիմաստ վատնում չէ։ Ցավոք, անիմաստ չէ. հաճախակի հրաձգությունը մեր զինծառայողներին պահում է անընդհատ լարված վիճակում (որին գումարվում է դիրքերում հերթապահության ծանր ռեժիմը), ինչն էլ իր հերթին մեծացնում է զանազան միջադեպերի ու դժբախտ պատահարների հավանականությունը, որոնց հետևանքով ոչ մարտական կորուստներ կարող են լինել։

Բացի այդ ադրբեջանցիները շատ լավ հասկանում են, որ դիրքերում հրաձգության կամ ողբերգական միջադեպերի մասին հայկական լրատվամիջոցներով մշտապես հաղորդվող լուրերը հոգեբանական ճնշման տակ են պահում հայկական լսարանը։ Ամեն այդպիսի հաղորդագրություն մտահոգության, ստրեսի, երբեմն նույնիսկ խուճապային տրամադրությունների աղբյուր է դառնում ապագա զորակոչիկների և պարտադիր զինծառայություն անցնող երիտասարդների ազգականների ու բարեկամների համար։

Այստեղից բխում է երկրորդ հարցը. արդյո՞ք ընդհանրապես անհրաժեշտություն կա լրատվամիջոցներին հաղորդելու հայ-ադրբեջանական շփման գծում հրադադարի հաճախակի խախտումների մասին։ Իմ կարծիքով, այո, հայտնել պետք է, հակառակ դեպքում խաղաղության պատրանքը քնեցնելու հատկություն ունի, ինչը հայերիս համար պակաս վտանգավոր չէ, քան անընդհատ հոգեբանական ճնշումը։

Այլ բան է, որ հայտնելուց պետք է տեղեկությունները մատուցել այնպես, որ շարքային ընթերցողն էլ հասկանա, թե ինչ են նշանակում ռազմական հաղորդագրությունների թվերը։

Գուցե ավելի ճիշտ կլիներ հրադադարի խախտումները լուսաբանել ըստ տևողության (օրինակ՝ «Հակառակորդը սահմանի այսինչ հատվածում այսքան րոպե կրակել է այնինչ տիպի զենքերից»)՝ ընդ որում հիշատակելով հրադադարի միայն տևական ու լուրջ խախտումները։

2 responses to “Հրադադարի խախտումը՝ որպես հոգեբանական գործողություն

Մեկնաբանել

Ձեր էլ. փոստի հասցեն չի հրատարակվելու: Պարտադիր դաշտերը նշված են *