Ամերիկյան մասնագիտացված Defense News կայքն ամեն տարի հրապարակում է ամենաշատ եկամուտ ստացած 100 ռազմարդյունաբերող ընկերությունների ցուցակը։ Այս հոդվածում կփորձենք ներկայացնել թուրքական ու իսրայելական ռազմարդյունաբերողներին, որոնք վերջին 5 տարում տեղ են գտել աշխարհի Թոփ 100 ընկերությունների մեջ։
2020 թվականի տվյալներով 100 ամենախոշոր ընկերությունների ցուցակում Թուրքիան ներկայացնում է 7 ընկերություն, Իսրայելը՝ 3։
| Ընկերության անունը | Եկամուտը 2020թ․ | Եկամուտը 2019թ․ | Եկամուտը 2018թ․ | Եկամուտը 2017թ․ | Եկամուտը 2016թ․ |
| Aselsan | 2․1 մլրդ $ | 1․79 մլրդ $ | 1․42 մլրդ $ | 1․19 մլրդ $ | 1․02 մլրդ $ |
| Turkish Aerospace Industries | 1․85 մլրդ $ | 1․05 մլրդ $ | 1․08 մլրդ $ | 1․08 մլրդ $ | 886 մլն $ |
| BMC Otomotiv Sanayi ve Ticaret | 533 մլն $ | 554 մլն $ | *297 մլն $ | _ | _ |
| Roketsan | 515 մլն $ | 522 մլն $ | 376 մլն $ | 363 մլն $ | _ |
| STM Savunma Teknolojileri Muhendislik ve Ticaret | 485 մլն $ | 564 մլն $ | 369 մլն $ | 342 մլն $ | _ |
| FNSS Savunma Sistemleri | 374 մլն $ | *367 մլն $ | _ | _ | _ |
| Havelsan | 295 մլն $ | *278 մլն $ | _ | _ | _ |
*Ստացված եկամուտը հայտնի է, սակայն տվյալ թվականին ընկերությունը չի եղել 100 ամենախոշոր կազմակերպությունների ցուցակում
Նշենք, որ FNSS Savunma Sistemleri և Havelsan ընկերությունները, որոնք այս տարվա ցուցակում 98 և 99 հորիզոնականներում էին, առաջին անգամ են հայտնվում 100 ամենախոշոր ընկերությունների մեջ։
Aselsan ընկերությունը ՀՕՊ, ՌէՊ, հրետանային համակարգեր, մարտական մոդուլներ է արտադրում։ Ընկերությունը ակտիվ համագործակցում է (1,2) ուկրաինական ընկերությունների հետ, իսկ 2019 թվականին Ադրբեջանի պաշտպանական արդյունաբերության նախարարության «Ջիհազ» (“Cihaz”) արտադրական միության ներկայացուցիչները Aselsan-ի ընկերության հետ կնքել են կապի միջոցների համատեղ արտադրության համաձայնագիր։ Հատկանշական է, որ Aselsan-ը առաջին թուրքական ընկերությունն է, որ, ըստ Defense News-ի, համալրել է 100 ամենախոշոր ընկերությունների շարքերը (2008թ, 308 մլն դոլար)։
Turkish Aerospace Industries (ԹԱԻ, Թուրքական ավիաշինական արդյունաբերություն) ընկերությունը հայտնի է T129 Atak («Աթաք») հարվածային ուղղաթիռների, «ԱՆՔԱ–Ս» ԱԹՍ-ների, «Հյուրքուշ» ուսումնամարտական ինքնաթիռների և դրանց կործանիչ տարբերակի՝ «Հյուրջեթ»-ի արտադրությամբ։ Ընկերությունը նաև զբաղվում է թուրքական 5-րդ սերնդի TF-X կործանիչի ծրագրով, որի նախատիպը ներկայացրել էին 2019 թվականին։ Կործանիչի արտադրման ծրագրում ներգրավված է նաև Havelsan ընկերությունը։
BMC ընկերությունը զրահամեքենաներ և զրահատեխնիկա է արտադրում։ Ընկերության արտադրանքն են 4×4 և 6×6 ընթացամասերով Kirpi և 4×4 ընթացամասով Amazon զրահամեքենաները։ Ադրբեջանական Azeri Defence կայքը 2019-ին հայտարարել էր, որ BMC-ն զրահամեքենաներ է արտահանելու իրենց, սակայն զրահամեքենայի տեսակը չէր նշվում։ BMC-ն զբաղվում է նաև «Ալթայ» տանկերի արտադրությունով։ Այս տանկերի արտադրության հիմնական խնդիրը շարժիչներն են։ Թուրքիան մի քանի անգամ ձախողել է սեփական շարժիչների արտադրությունը և օտարերկրյա արտադրության շարժիչների ներմուծումը։ Նշենք, որ «Ալթայ» տանկերի արտադրության գործում BMC-ն համագործակցում է Aselsan, Roketsan, MKEK և Havelsan ընկերությունների հետ։
Հրթիռներ արտադրող Roketsan-ի առավել հետաքրքրաշարժ արտադրանքներից է SOM թևավոր հրթիռը, որը առկա է նաև Ադրբեջանի սպառազինությունում։ Ընկերության արտադրանքն են նաև «Քասըրղա» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերն ու «Բորա» օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համակարգերը։ Նշենք, որ «Քասըրղա» ՀԿՌՀ-ներ ևս կան Ադրբեջանում։
STM ընկերությունը զբաղվում է ինժեներական համակարգերի, տեխնիական աջակցության, նախագծերի կառավարման, տեխնոլոգիաների տեղայնացման ծառայությունների մատուցմամբ, արտադրում է «ՔԱՐԳՈւ-2» մահապարտ ԱԹՍ-ն։
FNSS ընկերությունը հիմնականում զբաղված է զրահատեխնիկայի արտադրությամբ։ Ընկերության արտադրանքներից են «Քափլան» ինքնագնաց հակատանկային զրահամեքենաները, «Քորքութ» փոքր հեռահարության ինքնագնաց զենիթահրթիռային ՀՕՊ համակարգերը, «Պարս» զրահամեքենաները։ Ընկերությունը Ինդոնեզիայի հետ արտադրում է միջին դասի թեթև «Քափլան–ՄՏ» տանկեր։
Havelsan ընկերությունը հայտնի է վարժասարքերի արտադրությամբ։ Ինչպես վերևում նշել էինք՝ ընկերությունը զբաղվում է նաև «Ալթայ» տանկի, TF-X կործանիչի համար վարժասարք արտադրելով։
Հարկ է նշել, որ թուրքական ռազմարդյունաբերող ընկերությունները սեփական արտադրանքի համար, ինչպես մի քանի օրինակ արդեն նշեցինք, ակտիվ համագործակցում են այլ թուրքական ընկերությունների՝ առավելապես Aselsan-ի հետ։
| Ընկերության անունը | Եկամուտը 2020թ | Եկամուտը 2019թ․ | Եկամուտը 2018թ․ | Եկամուտը 2017Թ | Եկամուտը 2016թ․ |
| Elbit Systems | 4 մլրդ $ | 3.3 մլրդ $ | 3.3 մլրդ $ | 3.1 մլրդ $ | 3.1 մլրդ $ |
| Israel Aerospace Industries | 3 մլրդ $ | 2.6 մլրդ $ | 2.4 մլրդ $ | 2.6 մլրդ $ | 2.7 մլրդ $ |
| Rafael Advanced Defense Systems | 2.7 մլրդ $ | 2.5 մլրդ $ | 2.3 մլրդ $ | 2.3 մլրդ $ | 2.1 մլրդ $ |
Ստորև կներկայացնենք, թե բաց աղբյուրներից ստացած տվյալներով տվյալ իսրայելական ընկերությունները ինչ զենք են վաճառել Ադրբեջանին։
- Elbit Systems — Lynx (Լինքս) համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր, 120 մմ տրամաչափի Cardom ականանետներ, ղեկավարման համակարգեր, Hermes 450, 900, Skylark հետախուզական և Skystriker մահապարտ ԱԹՍ-ներ։ Ընկերությունը նաև արդիականացրել է Ադրբեջանի Տ-72 տանկերը:
- Israel Aerospace Industries — LORA օպերատիվ-մարտավարական հրթիռներ, Barak-8 ԶՀՀ-ներ, Harop մահապարտ, Heron հետախուզական ԱԹՍ-ներ, Skystar 300 աերոստատներ ևն: Ընկերությունն արդիականացրել է Ադրբեջանի Մի-17 ուղղաթիռները:
- Rafael Advanced Defense Systems — Spike LR հակատանկային հրթիռային համալիրներ: