Ադրբեջանի «Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրքերը և կառուցվածքը․ Ռազմինֆոյի վերլուծություն

Ուսումնասիրելով արբանյակային լուսանկարները՝ «Ռազմինֆոն» գտել է Ադրբեջանի բանակի «Բուկ» զենիթահրթիռային համալիրների մշտական տեղակայման 6 դիրք: Դրանցից մեկը նոր է, իսկ 5-ը նախկինում ևս եղել են ՀՕՊ դիրքեր: Այդ դիրքերը տեղակայված են Արցախում շփման գծի հյուսիսարևելյան հատվածի դիմաց և հայկական օդուժի հնարավոր հարձակումից պաշտպանում են Եվլախի ուղղությունը՝ կազմելով հակաօդային պաշտպանության «երկրորդ շղթան»։

Տվյալ դեպքում «առաջին շղթան» պայմանական համարում ենք առաջնագծին շատ ավելի մոտ տեղակայված դյուրակիր զենիթահրթիռային համալիրները, «Օսա» ԶՀՀ-ները ևն։

Բաց աղբյուրներից մեզ հասանելի արբանյակային լուսանկարների ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ առնվազն 2016 թվականից Ադրբեջանում հակաօդային պաշտպանության երկրորդ շղթայի՝ ավելի հին Ս-75 և Ս-125 համակարգերը փոխարինել են «Բուկ» ԶՀՀ-ներով: Նշենք նաև, որ Ս-75 ԶՀՀ-ներն ըստ ամենայնի առհասարակ հանվել են սպառազինությունից, իսկ Ս-125-երը արդիականացվել են և տեղակայվել այլ վայրերում։

Ադրբեջանական «Բուկերը» բաշխված են Մինգեչաուրից մինչև Բարդայի շրջան՝ միջինում առաջնագծից մոտ 30 կմ խորությամբ: Փաստացի դրանք ամրացնում են Բարդայի և Եվլախի ուղղությունը: Դիրքերը և դրանց փոփոխությունների պատմությունը առանձին ներկայացնում ենք ստորև՝ հոդվածին կցելով նաև քարտեզ:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրքերը տիպային կառույցներ են: Որպես կանոն դիրքում կա հողաթմբով շրջապատված 2 թիթեղյա ծածկ, որոնց տակ էլ կայանված են մեքենաները:

Օրինակ՝

Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարը: Առջևում «Բուկ» է՝ թիթեղյա ծածկի տակ: 17 սեպտեմբերի, 2017 թ.։ Աղբյուր՝ Ադրբեջանի ՊՆ կայք.

1. Մինգեչաուր

Մինգեչաուր քաղաքի հյուսիսում է, Կուր գետից ձախ։ Առնվազն 2016 թ.-ից կառուցվել են «Բուկ» ԶՀՀ նոր դիրքեր։ Հարևանությամբ կան ՌԷՊ դիրքեր:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Մինգեչաուրից հյուսիս

2. Ղարամուսալու

Գորանբոյի շրջանի Ղարամուսալու գյուղից հյուսիս է։ Նախկինում այստեղ Ս-75 ԶՀՀ-ի դիրք է եղել: Առնվազն 2015 թ.-ից սկսվել են ինժեներական աշխատանքները և «Բուկեր»-ի համար նախատեսված ենթակառուցվածքի կառուցումը:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Ղարամուսալուի մոտ

3. Ղարամամմադլու

Գտնվում է Եվլախի շրջանի Ղարամամմադլու գյուղից հյուսիս-արևմուտք։ ՀՕՊ այս զորամասը նախկինում զինված էր Ս-75-ով, ապա վերազինվել է Ս-125-ով։ Առնվազն 2016 թ.-ից զորամասում «Բուկ»-երի դիրքեր են կառուցվում:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Ղարամամմադլուի մոտ

4. Ղարադաղլու

Գտնվում է Բարդայի շրջանի Ղարադաղլու գյուղից արևմուտք։ Նախկինում այստեղ եղել է Ս-125-ի մարտական դիրք: «Բուկերի» դիրքեր նկատվում են 2016 թ.-ից: Որակյալ արբանյակային լուսանկարների բացակայության պատճառով մեզ հայտնի չէ, թե կոնկրետ որ թվականից են այստեղ Ս-125-երը փոխարինել «Բուկերով»:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Ղարադաղլուի մոտ

5. Խասիլու

Գտնվում է Բարդայի շրջանի Խասիլու գյուղից արևմուտք։ Թերևս ամենահետաքրքիր մարտկոցն է։ Այս զորամասը նախկինում զինված է եղել Ս-125 ԶՀՀ-ներով։ Հետագայում վերազինվել է «Բուկերով», սակայն 2017 թ. վերջում «Բուկերի» մարտական դիրքերից մեկն ապամոնտաժվել է ամբողջությամբ, իսկ մյուսը՝ մասամբ։

Միաժամանակ լուսանկարների ուսումնասիրությունից ակնհայտ է դառնում, որ իրենց տեղում են շարունակում մնալ մարտկոցի հրամանատարական կետը, հայտնաբերման և թիրախանշման կայանը։ Զորամասում կան նաև գարաժներ, ինչպես նաև քողածածկույթով կայանատեղի։ Բացի այդ համեմատաբար նորակառույց են նաև զորամասի զորանոցները։

Այս ամենը հիմք է տալիս ենթադրել, որ զորամասը դեռ գործող է, թեպետ առայժմ հասկանալի չէ, թե ինչու են ապամոնտաժվել մարտական դիրքերը։

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Խասիլուի մոտ

6. Հինդարխ

Գտնվում է Աղջաբեդիի շրջանի Հինդարխ ավանի հարավում։ Այս դիրքի հարևանությամբ նախկինում եղել են Ս-125-ի դիրքեր: «Բուկի» մարտկոցը գործում է առնվազն 2016 թ.-ից, իսկ Ս-125-երը դուրս են բերվել:

«Բուկ» ԶՀՀ-ի դիրք Հինդարխի մոտ

Ադրբեջանական «Բուկերի» տեղակայման տրամաբանությունը

«Բուկ-Մ1» ԶՀՀ-ներն Ադրբեջանը գնել է 2013–15 թթ. Բելառուսից, որտեղ էլ դրանք արդիականացվել են՝ հասցվելով «Բուկ-ՄԲ» մակարդակի: Ըստ ռուսաստանյան «Զենքի համաշխարհային առևտրի վերլուծության կենտրոնի» (ЦАМТО) տվյալների՝ ընդհանուր առմամբ գնվել է 18 միավոր:

Այս 18 թիվն առանձին պարզաբանման կարիք ունի։ «Բուկ» ԶՀՀ մարտկոցն իր կազմում ունենում է ինքնագնաց կրակային համակարգ (ԻԿՀ 9Ա310Մ1) և արձակման-լիցքավորման համակարգ (ԱԼՀ` 9Ա39)։

Միաժամանակ ըստ միջազգային հեղինակավոր «Ջեյնս» գործակալության տվյալների՝ Ադրբեջանը 2014-ին ստացել է «Բուկ» ԶՀՀ-ի երկրորդ դիվիզիոնը կազմված 6 ԻԿՀ-ից և 3 ԱԼՀ-ից։

«Բուկի» մեկ մարտկոցը կազմված է լինում 2 ԻԿՀ-ից և 1 ԱԼՀ-ից, իսկ դիվիզիոնը՝ 3 մարտկոցից։ Վերոնշյալը հաշվի առնելով, կարող ենք եզրակացնել, որ ЦАМТО-ի հիշատակված 18 միավորը կազմված է12 միավոր ԻԿՀ-ից և 6 միավոր ԱԼՀ-ից։ Այդ տվյալներից բխում է նաև, որ Ադրբեջանն ունի «Բուկերի» 2 դիվիզիոն (6 մարտկոց)։

«Բուկ» մարտկոցների տեղակայման վայրերի ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս եզրակացություններ անել նաև այդ երկու դիվիզիոնների կառուցվածքի մասին։

1. (1) Մինգեչաուրի, (2) Ղարամուսալուի, (3) Ղարամամմադլուի մոտ տեղակայված մարտկոցներն, ըստ ամենայնի կազմում են առաջին  դիվիզիոն, որի հրամանատարական կետը, ամենայն հավանականությամբ, Մինգեչաուրում է։ Այս դիվիզիոնը պաշտպանում է Մինգեչաուրի և Եվլախի ուղղությունը
2. (4) Ղարադաղլուի,(5) Խասիլուի և (6) Հինդարխի մոտ գտնող մարտկոցներից էլ կազմված է երկրորդ դիվիզիոնը, իսկ հրամանատարական կետն էլ, ամենայն հավանականությամբ, Խասիլուում է։ Այս դիվիզիոնը պաշտպանում է Բարդայի և Եվլախի ուղղությունը։